 |
William-Adolphe Bouguereau: Orestes Pursued by the Erinyes, 1862 |
Σε μια συζήτηση που έγινε με πολύ πάθος στο blog του CsLaKoNaS σχετικά με το Πολυτεχνείο, τους ανθρώπους και τις καταστάσεις που προέκυψαν στην περίοδο της Μεταπολίτευσης, ειπώθηκαν αρκετά και η συζήτηση κατάληξε κάποια στιγμή στην ακόλουθη στιχομυθία:
ΑΕΡΙΚΟ: “(...) Τα ιδεολογήματα σε τούτο χρησιμεύουν: να ομαδοποιούν και να χειραγωγούν πλήθη, εν πολλοίς ανόμοια, προς πορισμό ισχύος και εξουσίας από κάποιους ελάχιστους ή και μεμονωμένους. Και οι ιδεολογίες είναι τα manuals για τη συγκρότηση "στρατών", συχνά απολύτως (δολο)φονικών. Μη ξεχνάμε και τη μέγιστη ιδεολογική κατασκευή της "Θρησκείας" σε τι πελάγη αίματος και κατακτητικής ευτυχίας καθοδήγησε τους "πιστούς" προς όφελος των ταγών τους. Ακόμα και σήμερα”...
CsLaKoNaS: “Και ερχόμαστε τώρα σε ένα ακόμα πολύ σημαντικό σημείο της κουβέντας.
Πιστεύεις ότι χρειάζονται οι ιδεολογίες σήμερα; Και αν ναι σε ποια μορφή;
Εγώ πιστεύω ότι ο σύγχρονος άνθρωπος πρέπει να απαλλαγεί από ιδεολογίες. Πρέπει να αποκτήσει Αρχές. Μπορεί και να είναι το ίδιο πράγμα αλλά στο μυαλό μου το σύστημα Αρχών - Αξιών δε μπορεί να σκλαβώσει το μυαλό του ανθρώπου, σε αντίθεση με τα ιδεολογικά συστήματα.”
Πιστεύεις ότι χρειάζονται οι ιδεολογίες σήμερα; Και αν ναι σε ποια μορφή;
Εγώ πιστεύω ότι ο σύγχρονος άνθρωπος πρέπει να απαλλαγεί από ιδεολογίες. Πρέπει να αποκτήσει Αρχές. Μπορεί και να είναι το ίδιο πράγμα αλλά στο μυαλό μου το σύστημα Αρχών - Αξιών δε μπορεί να σκλαβώσει το μυαλό του ανθρώπου, σε αντίθεση με τα ιδεολογικά συστήματα.”
------------------------------------------------------------------------------------------
Κατ' αρχάς θεώρησα το ερώτημα πολύ σημαντικό και πιστεύω ότι απευθύνεται και αφορά τον καθένα μας, ιδιαίτερα σε αυτήν την εποχή έντονης κρίσης σε όλα τα επίπεδα που διανύουμε. Έτσι, μαζί με μια πρώτη απάντηση εκ μέρους μου, αποφάσισα να μετατρέψω το ερώτημα αυτό σε αυτόνομη ανάρτηση και να προκαλέσω, αν σταθεί δυνατόν, μια γενικότερη συζήτηση με όποιον θα ήθελε να συμμετάσχει.
ΑΕΡΙΚΟ: “Σε ό,τι με αφορά, τη γνώμη μου για τις ιδεολογίες την είπα πιο πάνω. Δεν είναι, όμως, εύκολο να τις πολεμήσεις μιας και η τάση για ιδεοληψία και επιβολή είναι σχεδόν έμφυτη στο ανθρώπινο είδος. Πάντα κάποιος θα προωθεί μια ιδεολογία και κάποιοι θα ανακαλύπτουν σε αυτήν το νόημα της ζωής τους. Ας μην έχουμε αυταπάτες.
Αυτό που πιστεύω ότι χρειαζόμαστε είναι τρία πράγματα:
- Λογικό και νηφάλιο λόγο.
- Όρκο πίστης στη Δημοκρατία, τουτέστιν αποφάσεις στη βάση της πλειοψηφίας και λειτουργία με απόλυτο σεβασμό της μειοψηφίας
- Συνταγματική κατοχύρωση της κοινωνικής δικαιοσύνης ως θεμελιώδους συνεκτικού ιστού της κοινωνίας μας.
Κάθε, μα κάθε, άνθρωπος έχει το δικό του αξιακό σύστημα. Το διαμορφώνει με την αγωγή, την παιδεία, τα βιώματα, τις κοινωνικές εν γένει προσλαμβάνουσες και τη ψυχοσύνθεσή του. Πιστεύω ότι η αναγνώριση και η προστασία αυτής της ιδιότητας είναι θεμελιώδης για την επικράτηση της νηφαλιότητας και της λογικής στο λόγο.
Κάθε, μα κάθε, πολίτης θέλει να μπορεί να εκφράζει τη γνώμη του, όσο διαφορετική και αν είναι από του διπλανού του, χωρίς περιορισμούς, πάνω σε κάθε τι που τον ενδιαφέρει ή τον αφορά. Νομίζω ότι ο απόλυτος σεβασμός αυτού του δικαιώματος είναι το πιο ισχυρό τείχος προστασίας απέναντι στην αυθαιρεσία της όποιας εξουσίας. Κάθε παρεμπόδιση ή περιορισμός του ας πούμε ότι υποσκάπτει τη Δημοκρατία και τη ζημιώνει αναλόγως.
Καί, τέλος, θεωρώ πάρα πολύ σημαντική την ανάγκη να προσφέρουμε όλοι, ανάλογα με τις δυνάμεις μας και να κατατείνουμε στην ενδυνάμωση της κοινωνίας συνολικά και όχι μόνο στην ατομική μας ικανοποίηση. Η Κοινωνική Δικαιοσύνη είναι όχι μόνο στέρεο θεμέλιο για την κοινωνική συνοχή αλλά και σίγουρο κριτήριο για το αν μια κοινωνική δομή αξίζει να επιβιώσει ή να ανατραπει!”
Περιττό να σημειώσω πόσο σημαντική θεωρώ τη γνώμη και τη συμμετοχή όλων σας στη συζήτηση αυτή. :-)
28 σχόλια:
άλλο πράγμα οι ιδεολογίες κι άλλο τα ιδεολογήματα.
Κι άλλο τα διλήμματα κι άλλο τα ψευδο-διλήμματα.
Τι άλλο είναι οι ιδεολογίες παρά συστήματα και πλαίσια αρχών και αξιών, που τα ασπάζονται λιγότεροι οι περισσότεροι άνθρωποι κάθε φορά. Κι υπάρχουν ιδεολογίες θρησκευτικού περιεχομένου, πολιτικού περιεχομένου, κοινωνικού περιεχομένου - και μ' αυτές πορεύεται η ανθρωπότητα αιώνες τώρα.
Κι όσο διέπεται από ιδεολογίες συλλογικής αναφοράς κι όχι ατομικής υπάρχει ελπίδα να προχωρήσει - ακόμη και μέσα από τις συγκρούσεις των ιδεολογιών αυτών. Όσο πάμε προς ατομικά συστήματα αξιών, τουτέστιν ατομικές ιδεολογίες ή ιδεολογίες των ολίγων, οι ελπίδες για ουσιαστική πρόοδο εξανεμίζονται.
Οι ιδεολογίες, επομένως, χρειάζονται όλες - καμμιά δεν είναι προς απόρριψη!
Χρειάζονται, λοιπόν, αφ' ενός, γιατί αποτελούν το απαύγασμα, την συνισταμένη της σκέψης και της μελέτης πολλών ανθρώπων πριν από μας και συχνά σοφότερων από μας. Και χρειάζονται όλες, γιατί από την σύγκρουσή τους προκύπτει η ανθρώπινη πρόοδος ως προϊόν διύλισης και δοκιμασίας σε πραγματικές συνθήκες.
Σε λίγο παλαιότερη ανάρτησή μου, με την ευκαιρία των μόλις πρόσφατων εκλογών, έγραφα ότι η γενιά μου ψήφιζε - και όσοι δεν έχουν αποσυρθεί από το ενεργό κοινωνικό γίγνεσθαι πιθανόν να ψηφίζουν ακόμη - ΠΟΛΙΤΙΚΑ. Κι αυτό σημαίνει ότι η ψήφος μας κατευθύνεται προς συγκεκριμένους σχηματισμούς με συγκεκριμένα κριτήρια, που αγκαλιάζουν ευρύτερα σύνολα ανθρώπων, όπως αντιλαμβανόμασθε εμείς την έννοια του ανθρώπου, την έννοια του συνόλου ανθρώπων, την κοινωνία και την πορεία της.
Οι νεώτερες γενιές τείνουν να ψηφίζουν με οικονομικά κριτήρια, καθώς ο κόσμος στον οποίο έχουν διαμορφωθεί κυρίως από το '90 και μετά έχει καθυποτάξει την κοινωνική λειτουργία και πτυχή του ατόμου στην οικονομική. Σ' αυτό το πλαίσιο, δεν ριζώνει ούτε και ανθεί η έννοια της κοινωνικής δικαιοσύνης και κατ' επέκταση η έννοια της κοινωνικής συνοχής, που είναι απαραίτητη για την συλλογική πρόοδο.
Δεν καταλαβαινω τη διαφορά σας.
Η ιδεολογία είναι ένα αξιακό σύστημα.
Μια ισοροπία μεταξύ ατομικής ελευθερίας και ομαδικού οράματος μπορεί να μου σερβίρει κάποιος, παρακαλώ?
Ακριβώς, ΣΠ - και γι' αυτό μιλάω για ψευδοδίλημμα!
Ο κόσμος μας χρειάζεται τα συστήματα αξιών και αρχών, που ονομάζονται ιδεολογίες, για να προχωρήσει... και το εκάστοτε ζητούμενο είναι μια επίκαιρη ιδεολογία, μια ιδεολογία, που να ανταποκρίνεται στις τρέχουσες ανάγκες του ανθρώπου ενσωματώνοντας, παράλληλα, και τις κλασικές, θεμελιώδεις αξίες, που κυρίως διαφοροποιούν τον άνθρωπο από τα λοιπά θηλαστικά και τα κοινωνικά σύνολα από τις αγέλες.
Το πρωταρχικό ερώτημά μου είναι αν υπάρχει διαφορά μεταξύ των Αρχών και της Ιδεολογίας. Αν ναι, τι χρειάζεται ο σημερινός άνθρωπος; Ιδεολογίες ή Αρχές;
Πιστεύω ότι υπάρχει ουσιαστική διαφορά. Οι Αρχές από μόνες τους δεν είναι Ιδεολογία. Διότι από την Ιδεολογία προκύπτουν συμπεράσματα, πρακτικές, νοοτροπίες, κανόνες, θεωρήματα, νόμοι. Και εκεί ακριβώς ελοχεύει ο κίνδυνος που βλέπει και το Αερικό και εγώ και νομίζω πάρα πολύ άλλοι: Όταν η ιδεολογία αρχίσει και δίνει "απαντήσεις" σαν μία νέα Πειθία τότε την κάτσαμε!
Οι ιδεολογίες λοιπόν δεν είναι απλά συστήματα Αρχών και Αξιών. Είναι κάτι παραπάνω. Αρχές είναι τα αξιώματα και ιδεολογία τα θεωρήματα.
Τέλος είναι πως ο κόσμος αντιμετοπίζει αυτές τις θεωρίες. Πόσο τυφλά και φανατικά θέλει να τις υπηρετεί και να τις επιβάλει στο σύνολο.
Αστεροηδή αυτό το ψηφίζω πολιτικά (ιδεολογικά) είναι ένα πολύ καλό, κακό-παράδειγμα για την κουβέντα μας. Επίσης δεν καταλαβαίνω τι θα πει οικονομικο κριτήριο ψήφου. Ο κόσμος κατάλαβε ότι δεν υπάρχει πολιτική που να φέρνει λεφτά. Το μεταπολιτευτικό μας κράτος κατέρρευσε ωσαν η τελευταία σοβιετία του σύγχρονου κόσμου. Δε μπορεί να δημιουργήσει θέσεις εργασίας ούτε να παράγει πλούτο.
Αερικέ, θα επανέλθω με δύο καυτά ερωτήματα! Μου αρέσουν τα τρία πράγματα που αναφέρεις στην ανάρτηση και συμφωνώ. Θέλει όμως προσοχή όταν μιλάς για κοινωνική δικαιοσύνη και μάλιστα ζητάς τη συνταγματική της κατοχύρωση. Τι σημαίνει ακριβώς κοινωνική δικαιοσύνη; Αν δεν την ορίσουμε σωστά τότε μπορεί ή ίδια η Δημοκρατία να την "καταργήσει".
Θα επανέλθω!
Η ιδεολογία, Λάκωνα, αποτελεί ένα σύστημα αξιών και αρχών. Και πιθανόν να δίνει απαντήσεις εντός του πλαισίου της, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι "την κάτσαμε". Δεν πρόκειται για δόγμα, ώστε να θεωρούνται αναγκαστικά σωστές εκ των προτέρων. Ζητούμενο είναι να είναι συμβατές με το αξιακό σύστημα και τους σκοπούς του. Η πράξη μπορεί να αποδείξει αν είναι και αποτελεσματικές.
Από την άλλη πλευρά, οι σκεπτόμενοι άνθρωποι και πολίτες δεν έχουν παρωπίδες ούτε θεωρούν πως η δική τους ιδεολογία αποτελεί την μόνη ορθή και τον απόλυτο μπούσουλα. Η αλήθεια εν προκειμένω δεν είναι ποτέ με μία και μόνο πλευρά. Η αλήθεια έχει πτυχές και γωνίες και, αν ποτέ προκύπτει, προκύπτει από την τριβή των ιδεολογιών μεταξύ τους, την σύγκρουσή τους, την αντιπαράθεση.
Εξυπακούεται ότι η τυφλότητα και ο φανατισμός παραμένει εκτός πλαισίου της συζήτησης αυτής- δεν μας αφορά!
Το "ψηφίζω πολιτικά" δεν μπορείς να το αντιληφθείς, ακριβώς επειδή ανήκεις σε μιαν άλλη, νεώτερη γενιά, η οποία, εν πρώτοις, δεν βίωσε πολιτικό πρόβλημα, στέρηση ελευθεριών ατομικών, συνδικαλιστικών κ.ά., εθνική απειλή κ.λπ. Δεν βίωσε καν ουσιαστική αντιπαράθεση ιδεολογιών και πολιτικών συστημάτων.
Η γενιά, στην οποία ανήκεις κι εσύ, είχε πολλά πράγματα ως δεδομένα, με αποτέλεσμα να μη μπορεί να σκεφθεί παρά μόνο το εάν "μια πολιτική φέρνει λεφτά", όπως κατά λογικό άλμα αναφέρεις. Μία πολιτική, λοιπόν, μπορεί να μη φέρνει ακριβώς λεφτά, αλλά να φέρνει πολλά άλλα πράγματα, όπως, π.χ., εθνική αξιοπρέπεια, εξασφάλιση των ασθενεστέρων, ασφάλεια με όλες της τις έννοιες, και πολλά ακόμη άυλα, από αυτά που εύκολα μπορεί να σκεφθεί κανείς ή που θα εκτιμήσει μόνον αν τα χάσει.
Ας πάρουμε, π.χ., ένα δίλημμα, που μπορεί πολύ γρήγορα να βρούμε μπροστά μας (και που πολλοί στην Ελλάδα θεωρούν ότι βρίσκεται πίσω από τον ακραίο χαρακτήρα, που έλαβε η τρέχουσα κρίση και ο χειρισμός της). Αν υποθέσουμε ότι στην παρούσα συγκυρία τίθεται ζήτημα συνεκμετάλλευσης του μεγάλου θρυλούμενου ορυκτού πλούτου του Αιγαίου, στο πλαίσιο του 50-50, που επιδιώκει η γείτων, η απάντηση πρέπει να είναι πολιτική ή οικονομική; Και τι μπορεί στην πράξη να είναι από τα δύο;
Η Ελλάδα είναι μια χώρα με κάποιες εκκρεμότητες από τα παλιά, Λάκωνα, και με κάποιες ιδιομορφίες (που ασφαλώς δεν μπορούν να αποτελούν άλλοθι για τις ανεπάρκειές μας, αλλά αυτό είναι άλλη συζήτηση). Δεν είναι μια χώρα με διευθετημένα τα πάντα και δεδομένα, ώστε να έχει την πολυτέλεια να πορεύεται μόνον με βάση το οικονομικώς αποτελεσματικό. Υπάρχουν ανισότητες και καθυστερήσεις στην ύπαιθρο χώρα, υπάρχει η διασπορά του πληθυσμού σε νησιά και περιοχές δύσβατες, που δύσκολα προστατεύονται και δύσκολα επικοινωνούν μεταξύ τους ή με τα αστικά κέντρα, ώστε να λειτουργεί η τοπική οικονομία και κοινωνία, να εξασφαλίζεται περίθαλψη κ.λπ. Όλα αυτά αποτελούν πρόκληση πολιτικής αντιμετώπισης, δεδομένου ότι η στενά οικονομική τους αντιμετώπιση θα υπαγόρευε λύσεις απάνθρωπες και εθνικά επιζήμιες.
Μια τελευταία κουβέντα για το μεταπολιτευτικό κράτος. Δεν κατέρρευσε γιατί απέτυχε η ιδεολογία του. Κατέρρευσε γιατί στερείτο ξεκάθαρης ιδεολογίας και ιδεολογικής κατεύθυνσης. Είχαμε καπιταλισμό σοσιαλμανή και σοσιαλισμό νεοφιλελεύθερο - μαϊμούδες και τα δύο και τα είχαμε και ταυτόχρονα. Ποιό σύστημα θα μπορούσε να λειτουργήσει έτσι, δίχως ξεκάθαρο ιδεολογικό περιεχόμενο και συναφή, συνεπή πολιτική;
Αστεροηδή η ιδεολογία κάθε μορφής σου προσφέρει μία εικονική πραγματικότητα. Όχι κάθε εικονική πραγματικότητα αλλά το πιο ύπουλο είδος : Αυτό της μισής αλήθειας.
Και μας αρέσει αυτό γιατί στο κάτω κάτω μία μισή αλήθεια φαίνεται πως είναι όλη μας η ζωή. Όμως αυτό αφορά τη δική μας ζωή και όχι του κοινωνικού συνόλου.
Για το κοινωνικό σύνολο υπάρχουν άλλες μετρικές τις οποίες η δική μου γεννιά σε κάθε περίπτωση τις έχει ξεκαθαρισμένες. Και αυτή η μετρική ΣΕ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ (όχι προσωπικό) είναι το χρήμα. Χωρίς χρήμα δε γίνεται τίποτα. Ούτε εθνική ασφάλεια-αξιοπρέπεια, ούτε κοινωνική συνοχή - αλληλεγγύη ούτε τίποτα. Επίσης τη δική μου γεννιά η πρόσφατη ιστορία τη διδάσκει ότι πλούτος παράγεται μόνο με το κίνητρο του κέρδους. Και φορολογώντας αυτόν τον πλούτο θα κάνεις κοινωνική και κάθε άλλου είδους πολιτική.
Το μεταπολιτευτικό κράτος κατέρρευσε αγαπητέ γιατί κατέρρευσε η ιδεολογία του σε όλα τα επίπεδα. Εν προκειμένω, στο οικονομικό επίπεδο, κινούνταν γύρω από την πολιτική των ελλειμμάτων με το δόγμα ότι τα κράτη δεν καταρρέουν - άρα μπορούν να δανείζονται για πάντα (και να αποπληρώνουν τυπώνοντας χρήμα). Αυτή η σαχλαμάρα ευτυχώς τελείωσε.
Η ιδεολογία τελικά σκλαβώνει. Σου δίνει τη μισή αλήθεια και σε εγκλοβίζει μέσα σε αυτή. Δε μπορεί να σου δώσει την ολόκληρη γιατί απλά δεν υπάρχει η έννοια της πλήρους και μοναδικής και σωστά ορισμένης αλήθειας, ειδικά σε συστήματα τόσο πολύπλοκα όσο τα κοινωνικά.
Γι αυτό και γελάω τόσο με τους φιλελεύθερους όσο και με τους Μαρξιστές- περισσότερο με τους δεύτερους είναι η αλήθεια.
Άσχετο Υ.Γ. Εκτός από τη μισή αλήθεια έχουμε και την υποθετική. Η υποθετική αλήθεια είναι π.χ. τα μαθηματικά. Είναι μία αλήθεια μοναδική και καλώς ορισμένη (αλλά όχι πλήρης).
Θα επανέλθω....
@ Asteroid
Το χαρακτηριστικό των ιδεολογιών πέρα από την “αναγκαιότητα” είναι το αναπόφευκτό τους. Είναι στην ανθρώπινη φύση να γεννάμε ιδέες συνεχώς και αδιαλείπτως. Οι ιδέες μας είναι ο ένας, ο άϋλος, τρόπος με τον οποίο προσπαθούμε να ελέγξουμε τη ζωή μας και τις σχέσεις ανάμεσά σε εμάς και ανάμεσα σε εμάς και τη Φύση. Ο άλλος, ο υλικός, τρόπος που κάνουμε το ίδιο πράγμα είναι με την κατασκευή εργαλείων και την παραγωγή αγαθών.
Από αυτή την άποψη η ωφελιμότητα και το αναγκαίο των ιδεολογιών δε συζητιέται. Αυτό, όμως, που πρέπει να συζητηθεί είναι η πάλη για την υπερίσχυση της μιας απέναντι στην άλλη. Δυστυχώς μέχρι σήμερα πουθενά στον κόσμο δεν υπάρχει κοινωνία στην οποία οι ιδέες και οι συνακόλουθες συστηματοποιήσεις τους σε ιδεολογίες, να βρίσκονται σε μια ευγενική άμιλλα μεταξύ τους. Αντίθετα η υπερίσχυση της μιας βασίζεται στη καταδίκη και στην εξόντωση της άλλης. Η άμιλλα των ιδεών μπορεί να συμβαίνει στους κύκλους των σκεπτόμενων ανθρώπων μιας κοινωνίας, αλλά παρ' ότι αυτοί είναι το “αλάτι” μιας κοινωνίας, δεν είναι όμως η ίδια η κοινωνία. Η επίδραση τους δε στις σημερινές, μηντιοκρατούμενες, κοινωνίες βαίνει διαρκώς μειούμενη.
Θέλω να πω, ακόμα, ότι ιδέες δεν παράγουν μόνον οι μορφωμένοι και οι σοφοί άνθρωποι. Επιπλέον, αυτοί που τις ενστερνίζονται δεν είναι κατ' ανάγκην “σκεπτόμενοι” ή ενημερωμένοι επαρκώς για το σύστημα ιδεών που τους διακινεί. Εδώ η ιδεοληψία, σαν παθολογική κατάσταση κυριολεκτικά, δίνει τον τόνο όχι τόσο σ' ένα αφηρημένο επίπεδο ιδεών όσο, κυρίως, σε μια καθημερινή πρακτική που κυμαίνεται από το επίπεδο του φαιδρού μέχρι και τον καθαρό εφιάλτη.
Στο πνεύμα αυτό, αναρωτιέμαι τι ακριβώς εννοείς λέγοντας πως “οι ιδεολογίες, επομένως, χρειάζονται όλες -καμιά δεν είναι προς απόρριψη!”. Σε τι μας χρειάζεται, για παράδειγμα, η ιδεολογία του ρατσισμού ή του αντισημιτισμού; Αντιλαμβάνομαι πως είναι απαραίτητο να αναγνωρίζουμε ότι υπάρχουν και πως είναι απαράδεκτο να ρίξουμε τους φορείς τους στο πυρ, αλλά γιατί είναι χρήσιμες; Για να έχουμε αντικείμενο σύγκρουσης; Είναι ένα ερώτημα... Ένα άλλο ερώτημα είναι αν οι ιδεολογίες και, ουσιαστικά, οι ταγοί τους είναι ανεύθυνες για τους ποταμούς αίματος που έχουν προκαλέσει καθ΄ όλη τη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας ή για τη διαρκώς επιδεινούμενη καταστροφή του περιβάλλοντος και του πλανήτη που μας φιλοξενεί. Φυσικά, μπορείς να πεις, ότι τα όπλα για να σταματήσει αυτό θα μας τα δώσει μια άλλη ιδεολογία, αλλά πιστεύω ότι δεν αυτό δεν φτάνει...
Βλέπεις η ιδεολογία, σαν όρος, δεν νοείται παρά σαν μορφή πολιτικής, κοινωνικής ή ηθικής φιλοσοφίας με πρακτικό και θεωρητικό χαρακτήρα. Έτσι οι “ιδέες” μπορεί να λάμπουν στο θεωρητικό επίπεδο μα κρίνονται στην υλοποίησή τους στο πρακτικό πεδίο. Εκεί συχνά αποκαλύπτεται πως κάθε ιδεολογία μπορεί να έχει ένα φωτεινό πρόσωπο ή χρώμα αλλά και ένα σκοτεινό -πάντα μαύρο- που την ακολουθεί κατά πόδας.
Έχω την άποψη, ίσως να κάνω και λάθος, ότι αυτό που μπορεί να τιθασεύσει την τυφλή πάλη των ιδεολογιών για υπερίσχυση τής μιας απέναντι στην άλλη, δεν είναι τίποτε άλλο από μια πολιτική επιλογή. Προσπάθησα να την αποτυπώσω στα τρία σημεία της αρχικής μου απάντησης: Λογική και νηφαλιότητα στο λόγο – Υπερίσχυση της Δημοκρατικής λειτουργίας έναντι οποιασδήποτε άλλης ρύθμισης σχέσεων – Αναγνώριση της Κοινωνικής δικαιοσύνης σε υπέρτατο αγαθό που καμιά ιδεολογία και πολιτική πρακτική δεν μπορεί να αμφισβητήσει. Νομίζω ότι έχουμε πια αρκετά δεδομένα -ιστορικά, οικονομικά, πολιτικά και κοινωνικά- ώστε να κατανοούμε πως για να επιβιώσουμε σαν κοινωνία και, φυσικά, σαν έθνος και ελεύθερο κράτος, χρειάζεται να δημιουργήσουμε πάνω σε αυτές τις τρεις αρχές ένα σταθερό πλαίσιο αναφοράς και λειτουργίας.
Σταματώ εδώ λέγοντας ότι με βρίσκει απόλυτα σύμφωνο η ουσιαστική διάκριση που επισημαίνεις για το ότι, δηλαδή, προάγουμε τον εαυτό μας σαν μέρος του κοινωνικού συνόλου αποσκοπώντας η δράση μας, σαν άτομα, να έχει και κοινωνικό όφελος και όχι μόνο οφέλη για την πάρτη μας.
Λάκωνα, όπως λες, οι νεώτερες γενιές έχουν αναγάγει το χρήμα σε ιδεολογία και από αυτή την άποψη κινδυνεύουν να πέσουν στην ίδια παγίδα της ερμηνείας των πάντων στον κόσμο και της ζωής της ίδιας μέσα από το χρήμα, το κέρδος, τα υλικά κίνητρα. Ήδη διαφαίνεται στα λεγόμενά σου αυτή η παγίδα, ο εγκλωβισμός...
Εν πάση περιπτώσει, "Είναι κι αυτή μια στάσις, νοιώθεται...". Απλώς εμένα δεν με αφορά και δεν μπορώ να μπω σε μια τέτοια συζήτηση, καθ' όσον στο προσωπικό μου Λεξικό οι ιδεολογίες αποτελούν συστήματα αξιών και αρχών ηθικού περιεχομένου και όχι υλικού.
Στο θεωρητικό επίπεδο, ασφαλώς η αλήθεια, αν και όσο υπάρχει, προκύπτει από την σύγκρουση ή την όσμωση των ιδεολογιών. Τόχω καταγράψει αυτό σε προηγούμενα σχόλια, νομίζω. Καμμιά ιδεολογία ως ανθρώπινη, άλλωστε, κατασκευή δεν κατέχει την πάσα αλήθεια - ούτε καν οι θρησκείες... που πρεσβεύουν ότι αποτυπώνουν την εξ ύψους αλήθεια αλλά δεν πρόκειται παρά για μια εξ ύψους ενίοτε βολική παρηγορία κι αυτή αμφιλεγόμενη επ' εσχάτοις!..
@ ΣΠ
Νομίζω ότι υπάρχει διαφορά μεταξύ ενός “αξιακού συστήματος” απλά και μιας “ιδεολογίας” . Το αξιακό σύστημα αναφέρεται συνήθως στην ατομική συγκρότηση ενός ανθρώπου και σταματά εκεί. Το άτομο αυτό δεν διεκδικεί για τον εαυτό του κανένα πρωτείο έναντι άλλων ατόμων, με άλλα “αξιακά συστήματα” κατά νου, και αρκείται σε μιαν ηθική ικανοποίηση και υπεροχή. Λίγο πολύ “ζει κι αφήνει τους άλλους να ζήσουν”.
Μια ιδεολογία είναι ένα αξιακό σύστημα που πάει πιο πέρα από το ατομικό επίπεδο και διεκδικεί πολιτική, κοινωνική και ηθική καταξίωση μέσα από την εφαρμογή της στην πράξη μιας ολόκληρης κοινωνίας. Η ιδεολογία διεκδικεί για τον εαυτό της πρωτεία πολιτικής, κοινωνικής και ηθικής τάξης και ζητά να τα επιβάλει. Είναι μια διαφορά νομίζω που φωτίζει τα πράγματα και μας βοηθάει να καταλάβουμε συμπεριφορές ανθρώπων που ενώ το “αξιακό τους σύστημα” αντιπροσωπεύεται από μια κρατούσα ιδεολογία εντούτοις συγκρούεται με αυτήν σε κάποια φάση...
Το πιάτο που ζητάς, πάντως, δεν το περιλαμβάνω στο μενού για τον απλό λόγο ότι είναι το πιάτο που ζητώ να φέρει ο καθείς μας στη κουβέντα αυτή σα ρεφενέ που λέμε :-)
ΑΕΡΙΚΟ, όταν μιλώ για ιδεολογίες, όπως εξηγώ και αμέσως προηγουμένως, αναφέρομαι σε συστήματα ηθικών αξιών και αρχών. Αυτά κατά περίπτωση μπορεί να έχουν πολιτικό, κοινωνικό ή και θρησκευτικό ακόμη χαρακτήρα, αλλά διατηρούν την ηθική τους βάση, το ηθικό τους περιεχόμενο και κατεύθυνση. Όσο κι αν η ηθική είναι υποκειμενική η διαφοροποιείται από άτομο σε άτομο, από κοινωνία σε κοινωνία, από κουλτούρα σε κουλτούρα, διατηρεί ή, πάντως, πρέπει να διατηρεί ορισμένα θεμελιώδη χαρακτηριστικά, για να εμπίπτει στον ορισμό της ηθικής.
Υπό το πρίσμα αυτό, δυσκολεύομαι να ονομάσω ιδεολογία οποιαδήποτε πλέγματα αρχών, που βασίζονται σε μιά και μόνη ιδέα: την περιφρόνηση ή το μίσος για κάποιον άλλο, μόνο και μόνο γιατί είναι Εβραίος, gay, μαύρος, γυναίκα, κομμουνιστής κ.λπ. Ουσιαστικά οποιοδήποτε πλέγμα αρχών βασίζεται όχι στην κατάφαση αλλά στην άρνηση, στο οποιοδήποτε αντι-, πάσχει θεμελιωδώς, θα έλεγα. Σε διαφορετική περίπτωση, θα μιλούσαμε και για ιδεολογία της Μαφίας ακόμη. Αυτά, λοιπόν, όχι... δεν μας χρειάζονται, απορρίπτονται. Δεν αποτελούν ιδεολογίες, αλλά απλώς μια και μόνη ιδέα, που συστηματοποιείται σε βαθμό ιδεοληψίας, δίχως αναφορά στην ηθική προσωπικότητα των ανθρώπων και των κοινωνικών συνόλων.
Όταν, επομένως, μιλώ για τριβή μεταξύ των ιδεολογιών, εννοώ, π.χ., ότι ακόμη και από την κομμουνιστική ιδεολογία μπορούμε κάτι να πάρουμε... και αντίστροφα! Οι ιδεολογίες αποτυγχάνουν κυρίως όταν εκπίπτουν στο ρηχό και συχνά επικίνδυνο επίπεδο της ιδεοληψίας, όταν οι φορείς τους αρνούνται ή φοβούνται την επικοινωνία με άλλες ιδεολογίες, την προσαρμογή, την επικαιροποίηση. Η άρνηση αυτή μοιραία οδηγεί ειδικά τις εφαρμοσμένες ιδεολογίες - όρα πολιτικά συστήματα ή εγκατεστημένες θρησκείες π.χ. - σε αδιέξοδα τραγικά, σε αποτυχίες, σε απομάκρυνση από τις εκάστοτε ανθρώπινες ανάγκες, που υποτίθεται ότι τάχθηκαν να υπηρετούν, σε άρνηση του ίδιου του ανθρώπου ως ηθικής οντότητας.
Άλλο πράγμα, λοιπόν, οι ιδεολογίες και η φιλοσοφία τους, άλλο οι μονομερείς κι επικίνδυνες ιδεοληψίες κι ακόμα πιο άλλο οι ανθρώπινοι φορείς τους, η εφαρμογή τους, η μετατροπή τους σε καθεστώς με όλα τα πρωτόγονα ένστικτα αυτοσυντήρησης και κακώς νοούμενης επιβίωσης.
Ας ξεκαθαρίσουμε, δηλαδή, ότι ο σταλινισμός ελάχιστη σχέση είχε με τον κομμουνισμό ή ότι η α' ή η β' Εκκλησία λίγο ακουμπάει πάνω στην όποια θρησκεία (υποτίθεται πως) ενσαρκώνει. Με λίγα λόγια, οι ιδεολογίες μπορεί να είναι πυξίδες, φάροι, χάρτες... αλλά το τιμόνι το κρατάει ο άνθρωπος... κι αν πάρει λάθος στροφή μπορεί να μη φταίει πάντα ο μπούσουλας!
Δεν θα τοποθετηθώ γιατί έχω προβοκατόρικη διάθεση τώρα.....
Θα ρίξω λοιπον μία βόμβα...καταστασιακή...
και θα επιστρέψω να μετρήσω θύματα....
:-))))
Από το συνέδριο της Σχολής της Φρανκφούρτης στο Σικάγο, το 1972....
Η ιδεολογία είναι πίστη στην δύναμη της ιδέας, η ιδεολογία είναι ένας τύπος σχέσεων μεταξύ των ατόμων μιας κοινωνικής δομής.
Η ιδεολόγια είναι ψευδής συνείδηση για την δικαιολόγηση της κυριαρχίας και γενικά των μερικών συμφερόντων.
Όπως και ο ιδεαλισμός , είναι ταυτόχρονα αναγνώριση και παραγνώριση της πραγματικότητας, εργαλείο τόσο κατανόησης όσο και παρανόησης της υπάρχουσας κοινωνικής τάξης.
Η ιδεολογία είναι πάντα το ψεύδος. Χρησιμοποιείται για να καλύψει της αδυναμίες του στοχασμού, την αμηχανία της γλώσσας και δεν έχει άλλο βάθος από την θυσία, τη στέρηση και το φανατισμό.
Έχει σχέση με την απολυτοποίηση και την εξιδανίκευση πραγμάτων που μέσα στο κοινωνικό βίο αποκαλύπτουν την μερικότητα και την συμβατικότητα τους και παρόλο που η απάτη τους είναι γνωστή, εργαλειοποιούνται εθελότυφλα.
Κάθε πράγμα που υποστηρίζεται ενώ ο ανθρώπινος λόγος μπορεί να δείξει την ανεπάρκεια του, κάθετι τι που χρησιμοποείται σαν τσιμέντο για να καλύψει της ρωγμές των κοινωνικών προβλημάτων και της φτώχειας της κοινωνίας είναι ιδεολογία.
Ο ιδεολογικός λόγος είναι λόγος ηθικιστικός, και ο ηθικισμός είναι μη γνώση
Μεγάλα κείμενα!! το καλύτερό μου :) τα διαβάζω διαγώνια.. :)
Παλαιότερα είχα διαβάσει για τα επαγγέλματα που δηλώνουν οι αργόσχολοι. Ένα από αυτά ήταν και ο φιλόσοφος. Με τι ασχολείσαι; με τη φιλοσοφία ήταν η απάντηση. Θα μπορούσε κάποιος να πεί bird watcher που είναι και πιο πιασιάρικο. Φωτογράφος ίσως και άλλα συναφή και απροσδιορίστως αόριστα :)
Ωραία η άποψη και ο ορισμός όλων σας για την ιδεολογία. Τι να την κάνω όμως βρε παιδιά την ιδεολογία; τρώγεται; μου πληρώνει το νοίκι; μήπως μου κολλάει ένσημα; Οχι φυσικά. Πράξεις και ξανά πράξεις λοιπόν. Χειρονακτική ιδεολογία τη λέω εγώ !Όταν όλα μπουν σε τάξη και έρθει ο καιρός που θα ζούμε σε μια γλυκιά κατάσταση ηρεμίας ας καθήσουμε σε ένα βράχο, ψηλά στον Όλυμπο, ή σε μια παραλία δίπλα στο κύμα και ας μιλήσουμε για την ιδεολογία.
@Asteroid:
"Λάκωνα, όπως λες, οι νεώτερες γενιές έχουν αναγάγει το χρήμα σε ιδεολογία και από αυτή την άποψη κινδυνεύουν να πέσουν στην ίδια παγίδα της ερμηνείας των πάντων στον κόσμο και της ζωής της ίδιας μέσα από το χρήμα, το κέρδος, τα υλικά κίνητρα."
Δεν είπα αυτό και μου φαίνεται πως δε θες να καταλάβεις τι είπα. Το τι θα κάνει ο καθένας στη ζωή του και ποιες αξίες θα βάλει πάνω από άλλες είναι δικό του θέμα. Αλλά επαναλαμβάνω ότι καμία κοινωνία στην παγκόσμια ιστορία δεν κατάφερε να προοδεύσει σε κανένα τομέα (πέραν του πολεμικού) αν πρώτα δεν είχε λύσει τα οικονομικά της θέματα. Κλασσικό παράδειγμα είναι η αρχαία Αθήνα στο Χρυσό Αιώνα.
"Στο θεωρητικό επίπεδο, ασφαλώς η αλήθεια, αν και όσο υπάρχει, προκύπτει από την σύγκρουση ή την όσμωση των ιδεολογιών."
Πάρα πολύ σωστό! Συνεπώς συμφωνούμε στην κατοχύρωση της πολυφωνίας και της ελευθερίας έκφρασης ως αναγκαία προϋπόθεση για την αναζήτηση της αλήθειας.
"Ας ξεκαθαρίσουμε, δηλαδή, ότι ο σταλινισμός ελάχιστη σχέση είχε με τον κομμουνισμό"
Πάρα πολύ λάθος. Φαίνεται πως ο Σταλινισμός είναι δομικό στοιχείο του Κομμουνισμού. Δε δημιουργήθηκε μόνο στη Ρωσία αλλά σε όλους τους σοβιετικούς δορυφόρους της. Καθένας είχε και τον σταλινίσκο του. Αυτό δε σημαίνει ότι σταλινικά φαινόμενα συνέβησαν μόνο σε τέτοια καθεστώτα.
Και για να πάμε τώρα φίλοι μου στο θέμα της κοινωνικής συνοχής, αλληλεγγύης κλπ κλπ...
Πως ορίζουμε το "κοινωνικό όφελος" ως παραμέτρο της ατομικής μας δράσης; Απίστευτα νεφελώδης έννοια, ε;
Διότι πρέπει π.χ. να αποφασίσουμε τι είναι κλοπή; Η φορολογία ή η ιδιοκτησία;
Ο πλούτος πρέπει να φορολογείται, αλλά μόνον όταν υπάρχει- όταν έχει παραχθεί.
Στις πρόσφατες εκλογές εδώ στις ΗΠΑ, η πανωλεθρία του Ομπάμα οφείλεται σε πολύ μεγάλο βαθμό στη μεταρρύθμιση του συστήματος υγείας. Ο Ομπάμα πήγε να φτιάξει ένα μικρό ΕΣΥ ώστε να αποκτήσουν πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας 30 εκατ. πολίτες που μέχρι σήμερα δεν έχουν. Το νομοσχέδιο κρίθηκε οριακά συνταγματικό, καθώς σύμφωνα με το αμερικανικό σύνταγμα το ομοσπονδιακό κράτος δεν έχει καμία οικονομική εξουσία πάνω στους πολίτες του παρά μόνο να τους φορολογεί.
Έπειτα, ο κόσμος δημοκρατικά ξεσηκώθηκε εναντίον του προγραμματος αυτού με αποτέλεσμα ο Ομπάμα να χάσει τη βουλή των Αντιπροσώπων. Το επιχείρημα είναι απλό: Η φορολογία είναι κλοπή. Είναι μία βαθύτατη "αντιλαϊκή" πολιτική γιατί κλέβει τον κόπο των εργαζομένων και τον πετά σε "κοινωνική πολιτική" από την οποία στο τέλος δε θα κερδίσει κανένας, διότι αυτές οι υπηρεσίες υγείας δεν παράγουν κέρδος, μόνο χρεή.
Επίσης μία άλλη σειρά μεταρρυθμίσεων επίσης παγώνουν, όπως π.χ. το κλείσιμο του Γκουαντάναμο.
Εκεί τώρα υπάρχει ένα θέμα σοβαρό όπου η Δημοκρατία φαίνεται πως πολεμά την κοινωνική συνοχή και αλληλεγγύη.
@ CsLaKoNaS
Είναι πολλά τα θέματα, γράφω και αργά, θα προσπαθήσω να πω τη γνώμη μου λίγο λίγο σε όλα.
Λες: “Το πρωταρχικό ερώτημά μου είναι αν υπάρχει διαφορά μεταξύ των Αρχών και της Ιδεολογίας. Αν ναι, τι χρειάζεται ο σημερινός άνθρωπος; Ιδεολογίες ή Αρχές;”
Θα απαντούσα αυθόρμητα: και τα δύο αλλά πρωτίστως “αρχές” διότι διαφορετικά δεν έχει κριτήριο ούτε για τις ιδεολογίες ούτε για τίποτα. (κράτα σημείωση εδώ ότι ο "σημερινός άνθρωπος" είναι αφηρημένη έννοια και απαντάω έχοντας στο μυαλλό μου τον "σύγχρονο Έλληνα")
Παρακάτω λες:“Ο κόσμος κατάλαβε ότι δεν υπάρχει πολιτική που να φέρνει λεφτά”
Υπάρχει πολιτική που επιτρέπει τη δημιουργία πλούτου και πολιτικές που δεν την επιτρέπουν. Και στη μία και στην άλλη περίπτωση περί “πολιτικής” πρόκειται, με δεδομένο πάντα ότι αυτές δεν πέφτουν από τον ουρανό αλλά τις αποφασίζουν άνθρωποι και η εφαρμογή τους έχει επίπτωση σε ανθρώπους και κοινωνικά σύνολα.
Σήμερα πρέπει να αποφασίσουμε ξανά μια “πολιτική” η οποία - μέσα στο σύγχρονο κόσμο - θα επιτρέψει στους νέους μας να έχουν δουλειά, στα νεαρά ζευγάρια να κάνουν όνειρα, στους ηλικιωμένους να απολαύσουν τους καρπούς των κόπων τους και όλη την κοινωνία να νιώθει δημιουργική και λίγο πολύ ασφαλής. Όποιο πλαίσιο και να ορίσεις, η απόφαση για μια τέτοια ή διαφορετική πολιτική θα στηρίζεται σε ένα πλέγμα ιδεών και συνολικά παραδεκτών αξιών. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος να γίνει και σε αυτό έχει δίκιο ο Αστεροειδής, και όλοι συμφωνούμε εξάλλου, όταν λέει “να ακουστούν όλες οι ιδέες, ακόμα και να συγκρουστούν”, επιδιώκοντας μέσα από τη σύνθεση το βέλτιστο. Εκεί που δε συμφωνώ με τον φίλο μας είναι που θέλει να κρατήσει την “ιδεολογία” μόνο στη σφαίρα των “ιδεών” και της “ηθικής”. Αλλά αυτό είναι μια άλλη, πολύ μεγάλη, συζήτηση...
:-)
@ CsLaKoNaS
Παρακάτω λες: “Το μεταπολιτευτικό μας κράτος κατέρρευσε ωσάν η τελευταία σοβιετία του σύγχρονου κόσμου. Δε μπορεί να δημιουργήσει θέσεις εργασίας ούτε να παράγει πλούτο”.
Θα ήσουν αρκετά πιο ακριβής αν μιλούσες για το “μετεμφυλιακό μας κράτος” μιας και η μεταπολίτευση ήρθε να ολοκληρώσει τον κύκλο που άνοιξε με τη λήξη του εμφυλίου το 1949. Μπορεί να σου φαίνεται μεγάλη η περίοδος ή να μη βολεύει τα ιδεολογήματα περί “σοβιετίας” στα οποία έχεις κολλήσει, αλλά όλα τα ιστορικά στοιχεία αυτό δείχνουν και αυτό τεκμηριώνουν.
Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό αυτού του κράτους ήταν ότι έστησε μια κρατικοδίαιτη οικονομία η οποία ως “ιδιωτική οικονομία” εξέθρεψε, από τη μια, έναν εσμό προμηθευτών του Δημοσίου και εργολάβων-εργοληπτών Δημοσίων έργων και, από την άλλη, παράδωσε τη χώρα στην “αντιπαροχή”, την άναρχη τουριστική ανάπτυξη και στους εισαγωγείς πάσης φύσεως καταναλωτικών προϊόντων. Στα 60 χρόνια που μεσολαβούν μεταξύ του 1949 και του 2009, το κράτος λειτούργησε επί 40 συνολικά χρόνια υπό δεξιά έως πολύ δεξιά διακυβέρνηση και επανδρώθηκε, με την ευγενή μέθοδο του ρουσφετιού, με τα “δικά της παιδιά”.
Όταν το 1981 το ΠΑΣΟΚ πήρε τις εκλογές, όλοι όσοι είχαν στερηθεί τα προνόμια των κρατούντων μέχρι τότε, θεώρησαν πως ήρθε ο καιρός να τα χαρούν κι αυτοί. Και επειδή ήσαν δίκαιοι και δημοκρατικοί άνθρωποι δεν διώξανε τους παλιούς για να βάλουν τους δικούς τους, απλά τους προσθέσανε! Για όλους έχει παιδιά, μην σπρώχνετε! Έτσι διογκώθηκε ξαφνικά ο δημόσιος τομέας και στο ΠΑΣΟΚ ανακάλυψαν τον “3ο δρόμο για το σοσιαλισμό”!.. Πώς είπες; Όλα εδώ πληρώνονται; Μα βέβαια! Τώρα τους έλαχε να τους διώξουν όλους... :-)
Δεν θα επεκταθώ, ήδη ξέφυγα πολύ, αλλά ήταν αναγκαίο να δείξω πως κατά ένα περίεργο τρόπο γίνεται μια προσπάθεια, από τη νεο-φιλελεύθερη φασαρία που έχει ξεσπάσει τελευταία, να ξεχάσουμε 40 ολόκληρα χρόνια ιδεολογικού βαζιβουζουκισμού και κρατικής ασυδοσίας σε όλα τα επίπεδα, με σκοπό να ειπωθεί τι; Ότι αυτό που χρειάζεται η Ελλάδα είναι η ελεύθερη οικονομία ή πιο κομψα, “οικονομική ελευθερία”! Μα τόσα χρόνια ελεύθερη οικονομία, σχεδόν ασυδοσία, είχαμε στην Ελλάδα. Περισσότερη μάλλον από όση μπορούμε να αντέξουμε. Ποιοι την κατεύθυναν, ποιοι τη διαχειρίστηκαν και για ποιο σκοπό, πρέπει να αναρωτηθούμε και τα άλλα, περί τελευταίας “σοβιετίας”, εντάξει εντυπωσιακά είναι και κάνουν πολύ θόρυβο, αλλά δεν παύουν να είναι κούφια λόγια.
.... (η συνέχεια αύριο)
Προσωπικά, ό,τι είχα να πω το είπα και πιο αναλυτικά απ' ό,τι θα χρειαζόταν. Μιλώ για τις ιδεολογίες θεωρητικά - όλοι οι υπόλοιποι μιλούν για τις εφαρμοσμένες ιδεολογίες, ήτοι τις ιδεολογίες, όπως κατά την κρίση, την βούληση και τα συμφέροντά του ερμήνευσε και εφάρμοσε ο άνθρωπος. Συζήτηση σ' αυτή την βάση δεν έχει νόημα, καθώς όλοι γνωρίζουμε τι βιασμό και στρέβλωση μπορεί να καταφέρει ο άνθρωπος. όταν πάρει στα χέρια του ένα θεωρητικό σύστημα αξιών.
Σ' ό,τι αφορά το αν και κατά πόσον ο σταλινισμός είναι δομικό στοιχείο του κομμουνισμού, είναι καλύτερο να τοποθετηθούν επ' αυτού οι θεωρητικοί του κομμουνισμού. Εγώ δεν έχω ούτε λόγο ούτε την παιδεία να υπερασπισθώ τον κομμουνισμό.
Θλίβομαι, ωστόσο, όταν διαβάζω ότι για κάποια γενιά "η μετρική ΣΕ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ (όχι προσωπικό) είναι το χρήμα. Χωρίς χρήμα δε γίνεται τίποτα. Ούτε εθνική ασφάλεια-αξιοπρέπεια, ούτε κοινωνική συνοχή - αλληλεγγύη ούτε τίποτα." Δεν ξέρω τι ακριβώς εννοείται με τον όρο "μετρική", αλλά αντιλαμβάνομαι ότι πρόκειται για κάποιου είδους μέτρο, ότι το μέτρο είναι το χρήμα, δηλαδή. Η δική μου γενιά δεν θα αποτολμούσε να εκστομίσει κάτι τέτοιο, χωρίς να την πάρουν με τις πέτρες.
Είμαι πολύ περήφανος, που δεν ανήκω σε ανθρώπους, που σκέπτονται έτσι - και αμφισβητώ αν πράγματι μια ολόκληρη γενιά σκέπτεται έτσι, πού, στην Ελλάδα, είναι αυτή η γενιά η τόσο υλιστική; Θα αφήσω στην άκρη τον συλλογισμό ότι η κοινωνική αλληλεγγύη ανθεί εκεί όπου υπάρχει χρήμα - τι ανάγκη θα είχε μια πλούσια κοινωνία την αλληλεγγύη, εν τελευταία αναλύσει. Η δημιουργικότητα, ο πολιτισμός, η κοινωνική προσφορά ανθούν όχι σε καθεστώς αφθονίας, τρυφηλότητας και αβδηριτισμού, αλλά σε συνθήκες στέρησης, ίσως και φτώχειας.
Αν τυχόν αυτή η κάποια γενιά όντως σκέπτεται και μετρά με βάση το χρήμα, ας προετοιμασθεί να δυστυχήσει, γιατί χρήμα δεν θα δει στις μέρες της. Πρόλαβαν και το πήραν άλλοι απ' όλους μας κι όχι για να μας το μοιράσουν!
@Αερικό. Διευκρινήσεις.
1.Δεν υπάρχει πολιτική που να φέρνει λεφτά στα πλαίσια του κεντρικού σχεδιασμού. Νομίζω ότι έχει αποδειχθεί ιστορικά η αξία που έχει το κίνητρο του κέρδους στην παραγωγή, στην καινοτομία, στην επιχειρηματικότητα.
2.Δεν έχεις άδικο για το μετεμφυλιακό κράτος αλλά μου αρέσει πάντα μιλάω από την Αλλαγή και μετά γιατί εκεί είχαμε μία τεράστια ευκαιρία ως λαός πραγματικά να μεγαλουργήσουμε. Του 'ναντίων υιοθετήσαμε νοοτροπίες που μας έφεραν σε αυτό το σημείο.
3. Το σημείο της κατάρρευσης τύπου σοβιετίας αφού το κράτος κατέρρευσε και συμπαρασύρει μαζί του τα πάντα. Το '89 το 90% του ΑΕΠ ήταν κρατικό. Σήμερα νομίζω πρέπει να είναι το 40% (δεν είμαι σίγουρος). Αν αυτό δεν είναι τεράστιο κράτος, τότε τι είναι;
4. Όχι δε μιλάμε για ελεύθερη οικονομία. Η φορολογία είναι τεράστια. Έμμεση και άμμεση. Ό,τι κάνεις πρέπει να πληρώνεις το κράτος. Ό,τι κάνεις. Για υπηρεσίες άθλιας ποιότητας.
5. Είμαι πολύ απαισιόδοξος. Πιο πολύ από όλους σας σε ό,τι αφορά το απώτερο μέλλον. Τα νέα είναι πολύ άσχημα σε ό,τι αφορά τον πληθυσμό. Οι νέοι είναι όπου φύγει-φύγει....Αυτό είναι ό,τι χειρότερο μπορεί να συμβεί σε μία χώρα. Μπροστά στο εφιαλτικό σενάριο να φύγουν όλα τα καλά και νέα μυαλά, το μνημόνιο είναι πράγματι ευτυχία (αγαπάμε Πάγκαλο!) :)))
"Σ' ό,τι αφορά το αν και κατά πόσον ο σταλινισμός είναι δομικό στοιχείο του κομμουνισμού, είναι καλύτερο να τοποθετηθούν επ' αυτού οι θεωρητικοί του κομμουνισμού. Εγώ δεν έχω ούτε λόγο ούτε την παιδεία να υπερασπισθώ τον κομμουνισμό."
μα ήδη τοποθετήθηκες:
"Ας ξεκαθαρίσουμε, δηλαδή, ότι ο σταλινισμός ελάχιστη σχέση είχε με τον κομμουνισμό[...]"
Εν πάσει περιπτώσει η θέση μου προέρχεται από κάποιο θεωρητικό κείμενο που είχα διαβάσει - δε θυμάμαι τώρα την αναφορά. Νομίζω ήταν στην Υδρία.
---
"Η δημιουργικότητα, ο πολιτισμός, η κοινωνική προσφορά ανθούν όχι σε καθεστώς αφθονίας, τρυφηλότητας και αβδηριτισμού, αλλά σε συνθήκες στέρησης, ίσως και φτώχειας. "
Τότε πράγματι το Μνημόνιο είναι ευτυχία!!! Θα μας φτωχύνει όλους και τλκ θα ευτυχίσουμε. Όπως π.χ. ευτύχησαν τα κράτη του ανατολικού μπλοκ.
Ευχαριστούμε πολύ τη γενιά σας που δε σκέφτηκε με βάσει το χρήμα και τλκ μόνο με το χρήμα ασχολίθηκε. Υποκλίθηκε πλήρως. Πιο πολύ από οτιδήποτε. Το χρήμα που το κατασπάταλησε χωρίς να το παράγει. Φυσικά το χρήμα το δανεικό! Δανεικό από εμάς! Τέτοια υποκρισία!
Λίγο λιγότερη αμετροέπεια, δε θα έβλαπτε. Και λιγότερη έπαρση.
Λυπάμαι αλλά δεν είστε σε θέση να δίνετε μαθήματα.
Α τώρα θυμήθηκα ! Ένα πολύ καλό βιβλίο που περιγράφει τη μετάβαση από τον κεντρικό σχεδιασμό στο life-stalin, είναι αυτό του Hayek - "Ο δρόμος προς τη δουλεία".
@ CsLaKoNaS
Λες: "Δεν υπάρχει πολιτική που να φέρνει λεφτά στα πλαίσια του κεντρικού σχεδιασμού. Νομίζω ότι έχει αποδειχθεί ιστορικά η αξία που έχει το κίνητρο του κέρδους στην παραγωγή, στην καινοτομία, στην επιχειρηματικότητα".
Ο μαρξισμός και ιδιαίτερα όπως εφαρμόστηκε στη Σοβιετική Ένωση, εισήγαγε τον κεντρικό σχεδιασμό στην οικονομία μιας χώρας. Και ενώ το σύστημα αυτό κατέρρευσε παταγωδώς το 1989, ιστορικά δεν έχει κριθεί το συνολικό του αποτέλεσμα. Το σίγουρο είναι πως η εμμονή στον”κεντρικό σχεδιασμό” και συνακόλουθα στον “κεντρικό” έλεγχο οδηγεί την οικονομία μιας χώρας στην ασφυξία. Αλλά το άλμα της σοβιετίας από την αγροτική μεσαιωνική της καθυστέρηση στη σύγχρονη βιομηχανική εποχή και η πλήρης αναδιάρθρωση των κρατικών της δομών, στάθηκε εφικτή χάρις στον συγκεντρωτικό σχεδιασμό της οικονομίας της και παρ' όλη την τελική κατάρρευση του σοβιετικού πολιτικού συστήματος, οι εκσυγχρονισμοί αυτοί κληροδοτήθηκαν και στη σημερινή Ρωσία. Σαν να λέμε ότι ο κεντρικός οικονομικός σχεδιασμός στη Σοβιετική Ένωση του 1920 λειτούργησε αρκετά όπως και η “ευτυχία” του Μνημονίου που ευαγγελίζεται ο κ. Πάγκαλος για τη σημερινή Ελλάδα... Αναρωτιέμαι μόνο αν, ενώ εκείνοι έκαναν ένα οδυνηρό “άλμα προς τα εμπρός”, μήπως εμείς απλά ωθούμαστε στο σαφώς πιο προωθημένο και “ευτυχές” μέλλον ενός άλματος στο κενό της απόλυτης υπερχρέωσης και της εθνικής υποτέλειας. Το απεύχομαι αλλά και το φοβάμαι...
Εν πάση περιπτώσει, μετά το κραχ του 1929, για το οποίο όλοι συμφωνούν ότι προέκυψε σαν αποτέλεσμα του άκρατου φιλελευθερισμού στην οικονομία που γεννά διαρκώς κρίσεις, “φούσκες”, και άλλα δηλητηριώδη αεριούχα παράγωγα, όλες οι κυβερνήσεις στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ, εισήγαγαν μορφές σχεδιασμού στη διαχείριση των οικονομιών τους, περιορίζοντας από λίγο έως πολύ την απόλυτη ελευθερία του χρηματιστικού κεφαλαίου και των εταιρειών. Ήταν τόσος ο εντυπωσιασμός τους από τα επιτεύγματα που πραγματοποιούσε αλματωδώς η Σοβιετική Ένωση, χωρίς καμιά εξωτερική χρηματοδότηση και χωρίς καμιά επίπτωση από την οικονομική κρίση του μεσοπολέμου, η οποία οδηγούσε μεγάλες ομάδες του πληθυσμού στην εξαθλίωση στις ελεύθερες οικονομίες της δύσης και τόσος ο φόβος τους για την υπερίσχυση του “μπολσεβικισμού” μέσα σε αυτές τις συνθήκες ώστε, οι δυτικές κυβερνήσεις, εισήγαγαν στην οικονομία τους μορφές σχεδιασμού είτε βασισμένοι στις θεωρίες του Κέϋνς είτε, όπως οι Σκανδιναβοί , πιο κοντά σε μαρξιστικές αντιλήψεις. Μεταξύ αυτών που προσχώρησαν στη λογική της “σχεδιασμένης κεντρικά οικονομίας” με τον πιο απόλυτο και φανατικό τρόπο ήσαν τα φασιστικά καθεστώτα στην Ιταλία και τη Γερμανία. Ήταν τόση η ορμή με την οποία επιβλήθηκε η “λογική” τους ώστε, σύντομα σε όλη την ευρωπαϊκή ήπειρο, από τη Μ. Βρετανία μέχρι και την Ελλάδα αλλά και στις ΗΠΑ,
απέκτησαν ομοϊδεάτες με ιδεολογική και πολιτική επιρροή.
Από την ιστορική αυτή αναδρομή μπορούν να βγουν πολλά συμπεράσματα. Ένα από αυτά είναι ότι το πρωτείο της οικονομίας έναντι της πολιτικής ούτε είναι τόσο "παραγωγικό" όσο ακούγεται ούτε έχει οδηγήσει τις κοινωνίες πάντα σε κάτι καλό.
Σε κάθε περίπτωση, όμως, αυτό που θέλω να τονίσω είναι ότι η απολυτότητα και η μονομέρεια μαζί με τον φανατισμό και τη δογματική προσήλωση σε οικονομικές θεωρίες και πολιτικά συστήματα πρέπει να περιορίζονται από κοινωνικές -ας το πούμε έτσι- υπεραξίες με πραγματική και διασφαλισμένη ισχύ, όπως η δημοκρατία και η κοινωνική δικαιοσύνη.
Πράγματι, προσωπικά συμφωνώ, ότι έχει μεγάλη αξία το κίνητρο του κέρδους στην οικονομική δραστηριότητα των ανθρώπων. Και ο καθένας θα πρέπει να ενθαρρύνεται να συμμετάσχει στο παραγωγικό και κοινωνικό γίγνεσθαι κινητοποιημένος από το κίνητρο αυτό. Το ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί, όμως, είναι “μέχρι τίνος σημείου” η ικανοποίηση του κινήτρου αυτού είναι επωφελής, πέρα από το ίδιο το άτομο, στην κοινωνία και από ποιο σημείο και μετά θέτει σε κίνδυνο το συνολικό πλαίσιο της κοινωνίας. Η υπέρβαση του σημείου πρέπει να μην επιτρέπεται και να έχει πέναλτι. Αυτός είναι ένας -ας πούμε- κανόνας “κοινωνικής δικαιοσύνης” που θα τον πρότεινα ανεπιφύλακτα. Εσύ;
@ CsLaKoNaS (2nd note)
Λες: “Δεν έχεις άδικο για το μετεμφυλιακό κράτος αλλά μου αρέσει πάντα μιλάω από την Αλλαγή και μετά γιατί εκεί είχαμε μία τεράστια ευκαιρία ως λαός πραγματικά να μεγαλουργήσουμε. Τουναντίον υιοθετήσαμε νοοτροπίες που μας έφεραν σε αυτό το σημείο”.
Καμία αντίρρηση να μιλάς μόνο για ένα τμήμα μιας περιόδου, αλλά, προς αποφυγήν λάθους συμπερασμάτων, οφείλεις να το τοποθετείς μέσα στο ιστορικό πλαίσιο που ανήκει. Διαφορετικά οδηγείς και τους άλλους αλλά και το εαυτό σου σε πολύ σοβαρά λάθη που ενδεχομένως να έχουν και τραγικές συνέπειες.
Από την άλλη πλευρά, πού είδες να αποτιμάται ιστορικά η άνοδος του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία σαν ιστορική ευκαιρία για να “μεγαλουργήσουμε” όπως λες; Κανείς δεν έχει πει τίποτε τέτοιο ποτέ, ούτε καν ο “θυμόσοφος” κ. Πάγκαλος. Ίσως το μόνο σημαντικό “ιστορικό γεγονός” που θα θυμούνται κάποτε οι μέλλουσες γενιές από την περίοδο της “Αλλαγής”, εκτός από την αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης, να είναι τα ...γενέθλια σου. Αλλά όσο σκέφτομαι τα μυαλά που κουβαλάς τώρα, τρέμω και, μόνον, να το σκεφτώ... :-)
Με ποιους, Λάκωνα, με την καθοδήγηση ποιας ηγεσίας θα “μεγαλουργούσαμε” στην κατεύθυνση ποιας “επαναστατικής” αναδιάρθρωσης της ελληνικής κοινωνίας και ανασυγκρότησης της ελληνικής οικονομίας; Δεν ήταν, παιδί μου, αίτημα της εποχής κάτι τέτοιο. Προείχε, εκ των πραγμάτων, να ολοκληρωθεί η εθνική συμφιλίωση, να ισορροπήσουν τα πράγματα, να ξαναβρούμε ένα κοινό προορισμό για όλους και μετά να δούμε τι θα κάνουμε. Αν όλα αυτά είχαν συμβεί 30 χρόνια πριν από τότε, ίσως η στιγμή μετά την μεταπολίτευση να είχε τον χαρακτήρα που προσπαθείς να της αποδώσεις. Δεν είχαν γίνει όμως...
@ CsLaKoNaS (3d note)
Λες: "Είμαι πολύ απαισιόδοξος. Πιο πολύ από όλους σας σε ό,τι αφορά το απώτερο μέλλον. Τα νέα είναι πολύ άσχημα σε ό,τι αφορά τον πληθυσμό. Οι νέοι είναι όπου φύγει-φύγει....Αυτό είναι ό,τι χειρότερο μπορεί να συμβεί σε μία χώρα. Μπροστά στο εφιαλτικό σενάριο να φύγουν όλα τα καλά και νέα μυαλά, το μνημόνιο είναι πράγματι ευτυχία (αγαπάμε Πάγκαλο!) :)))"
Χα Χα, βρε τον κ. Πάγκαλο!.. Η ευτυχία η δική του βέβαια ήταν που η κορούλα του (να είναι καλά και να του ζήσει) βρήκε την ασφάλεια της στο προσωπικό της Βουλής, με 16 μισθούς και 9 μήνες εργασίας. Κατά τα άλλα σιγά μη μπορεί να σκύψει και να δει τον ...καημό των παιδιών που φεύγουνε και των γονιών τους που μένουν πίσω.
Όμως Λάκωνα, όσο και αν σε καταλαβαίνω, να έχεις λόγους που ...ζαχαρώνεις την αστερόεσσα σαν σημαία ευκαιρίας, όσο και αν σε αντιλαμβάνομαι στην θλίψη και το θυμό σου να μου κουνάς πολλές φορές σαν θυμωμένο παιδάκι τη μικρή γροθιά σου κάτω από τη μύτη, θα ήθελα να σε παρακαλέσω να κάνεις την απαισιοδοξία πέρα... Οι νέοι μας έχουν ξαναφύγει και έχουν ξαναγυρίσει πολλές φορές στο παρελθόν. Μπορούμε να το μετατρέψουμε αυτό σε συγκριτικό μας πλεονέκτημα. Είστε πιο πολλοί τώρα και πιο συγκροτημένοι. Τα εμπόδια μέσα στην κοινωνία είναι συγκριτικά λιγότερα. Η ιστορία έχει ξεκαθαρίσει σε μεγάλο βαθμό, από θολούρες και παραμυθιάσματα. Λίγο πολύ έχουμε αρχίσει να ανακαλύπτουμε την ταυτότητά μας και, σαν κοινωνία, τις πραγματικές μας ανάγκες. Μην απογοητεύεσαι, μην αποθαρρύνεσαι, μη χάνεις την ψυχή σου...
@ aKanonisti
“Η ιδεολογία είναι πίστη στην δύναμη της ιδέας, η ιδεολογία είναι ένας τύπος σχέσεων μεταξύ των ατόμων μιας κοινωνικής δομής”.
Είναι εκπληκτικό πόσο μικρή επίδραση είχε η Σχολή της Φρανκφούρτης στην ελληνική -και όχι μόνον- διανόηση. Προσωπικά λατρεύω τον Adorno και την ικανότητά του να προσγειώνει τα πράγματα στο έδαφος της πραγματικότητας... Στο προκείμενο, όταν έχεις μπροστά σου “έναν τύπο σχέσεων μεταξύ ατόμων” έχεις μπροστά σου μια υλική δύναμη, είτε πιστεύεις στη “δύναμη της ιδέας” είτε όχι.
“Η ιδεολόγια είναι ψευδής συνείδηση για την δικαιολόγηση της κυριαρχίας και γενικά των μερικών συμφερόντων”.
Η ιδεολογία, αλλά και κάθε φιλοσοφικό σύστημα συνειδητά ή όχι, αποβλέπει σε πορισμό ισχύος, μην πω και ηδονής. Είτε αρκείται σε κανονιστικές προτροπές, είτε αποσκοπεί στην άσκηση κυριαρχίας, στο μυαλό των ταγών της ουδεμία “ψευδής συνείδηση” υπάρχει. Η θέση αυτή διατυπώθηκε για να χτυπήσει τον αστικό ιδεαλισμό περί ενός φυσικού ιδεώδους, το οποίο στην πράξη συγκαλύπτει εξουσιαστικές και κυριαρχικές πρακτικές. Έτσι “η ιδεολογία (των μαζών) είναι ψευδής συνείδηση...”
“Όπως και ο ιδεαλισμός, (η ιδεολογία) είναι ταυτόχρονα αναγνώριση και παραγνώριση της πραγματικότητας, εργαλείο τόσο κατανόησης όσο και παρανόησης της υπάρχουσας κοινωνικής τάξης”.
Οι ιδέες σαν έννοιες που αποτυπώνουν την πραγματικότητα (φυσική ή κοινωνική) είναι εργαλεία για την κατανόηση της πραγματικότητας. Η σχετική θέση του παρατηρητή ακυρώνει τη γενική ισχύ αυτού που κατανοείται από αυτόν. Η προσπάθεια απόκρυψης της “μερικής και όχι γενικής ισχύος” των ιδεών ενός εκάστου τις μετατρέπει σε εργαλεία παρανόησης “της υπάρχουσας” δηλαδή της ισχύουσας “κοινωνικής τάξης”.
“Η ιδεολογία είναι πάντα το ψεύδος. Χρησιμοποιείται για να καλύψει τις αδυναμίες του στοχασμού, την αμηχανία της γλώσσας και δεν έχει άλλο βάθος από την θυσία, τη στέρηση και το φανατισμό.”
Η θυσία, η (ανοχή) της στέρησης και ο φανατισμός συνιστούν βάθος απροσμέτρητο στην υλική πραγματικότητα των κοινωνιών (βλέπε Άνθιμο και Ψωμιάδη). Οι ιδεολογίες, ακριβώς γιατί υπεραναπληρώνουν αδυναμίες στοχασμού των μαζών και γλωσσικές (άρα δομικές στη νόηση) αμηχανίες, δεν προάγουν την αναζήτηση και το σεβασμό της αλήθειας ενός εκάστου. Επιπλέον, συγκαλύπτοντας (το γνωστό και ως “ιδεολογικός μανδύας”) αιτήματα ισχύος και κυριαρχίας, ψεύδονται εξ ορισμού και εξ αντικειμένου...
Έτσι μέσα στην πραγματικότητα των δημοκρατιών της μαζικής κατανάλωσης “Κάθε πράγμα που υποστηρίζεται ενώ ο ανθρώπινος λόγος μπορεί να δείξει την ανεπάρκεια του, κάθε τι που χρησιμοποιείται σαν τσιμέντο για να καλύψει της ρωγμές των κοινωνικών προβλημάτων και της φτώχειας της κοινωνίας είναι ιδεολογία”.
Για το λόγο αυτό: “Ο ιδεολογικός λόγος είναι λόγος ηθικιστικός, και ο ηθικισμός είναι μη γνώση”...
Θα συμπλήρωνα πως, η έλλειψη γνώσης των πραγμάτων (άρα των εννοιών και των ιδεών που συνδέονται με αυτά), καθώς και η έλλειψη κατανόησης για τη μερικότητα και την ατομική αξία των γνώσεων σου, επιτρέπει στις ιδεολογίες να κυριαρχούν...
Εσύ όμως μας έπιασες στον ύπνο (εξ ου και α-Κανόνιστη τουτέστιν μη υπαγόμενη σε κανόνες μαζικής συνεύρεσης στην ίδια καρέκλα)
:-)
@ΑΕΡΙΚΟ
Μου αρέσει ο τρόπος που βλέπεις τον "εκσυγχρονισμό" της ΕΣΣΔ όπου ακόμα μετράμε τα θύματά του. Κανείς δεν τους ρώτησε αν ήθελαν να εκσυγχρονιστούν γιατί το social engineering ήταν πολύ της μόδας τότε και δεν είχαμε χρόνο τώρα για ανθρωπάκους. Από εκεί και πέρα, η ιστορία της υπερχρεωμένης Ελλάδας δεν είναι καινούρια. Το παιχνίδι είναι και πάλι στημμένο και παίζεται στο πόσα θα χάσουν οι δανειστές μας. Γιατί ότι πάμε για αναρδιάρθρωση του χρέους νομίζω ότι το βλέπουμε όλοι. Θα δούμε.
"Ένα από αυτά είναι ότι το πρωτείο της οικονομίας έναντι της πολιτικής ούτε είναι τόσο "παραγωγικό" όσο ακούγεται ούτε έχει οδηγήσει τις κοινωνίες πάντα σε κάτι καλό." Χμμμ έτσι κι έτσι... Είναι καλό ερώτημα για κουβέντα. Στο βιβλίο του Hayek που ανέφερα, αναλύεται πολύ ωραία αυτό ακριβώς το θέμα, απ' τη φιλελεύθερη σκοπιά φυσικά.
Στο τελευταίο σημείο, μιλάς νομίζω για την κλασική φορολογία των κερδών. Από εκεί και πέρα, το να πληρώνει κανείς την ΕΡΤ από τη ΔΕΗ ή να πληρώνει με το ζόρι τα δημόσια ασφαλιστικά ταμεία χωρίς την ελευθερία επιλογής ή κατ' επέκταση να πληρώνει όλα τα κατεστημένα κλειστά επαγγέλματα (με κορυφαίους δικηγόρους-συμβολαιογράφους) είναι μία μορφή οικονομικής ασφυξίας. Πρέπει δλδ να ξαναορίσουμε αυτά τα όρια.
@ΑΕΡΙΚΟ (2nd note)
Νομίζω ότι αδικείς τα πράγματα. Υπήρχαν τότε πολλοί αντικειμενικοί παράγοντες που θα ευνοούσαν ένα πολύ μεγάλο άλμα. Κατ' αρχάς υπήρχε το γενικευμένο αίσθημα. Η εθνική ανάταση ότι κάτι καινούριο πάει να γίνει. Ο Αντρεάς σε θέση ηγέτη με τεράστια έξωθεν καλή μαρτυρία. Οι ιδεολογικές συμμαχίες με πρωθυπουργούς-σύμβολα όπως ο Μιτεράν,ο Γκονζάλες ή ο Πάλμε. Από την άλλη η είσοδος στην ΕΟΚ αλλά και οι συμμαχίες με την ΕΣΣΔ και τις χώρες του τρίτου κόσμου.
Δε μπορείς να πεις δλδ ότι δεν ήταν μια φοβερή ιστορική στιγμή εκείνη για ένα άλμα.
Από την άλλη γίνανε πολλά και όχι μόνο η (πολύ σωστή- αν και πανάνκριβη) αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης. Η συνταγματική κατοχύρωση της ισότητας των δύο φύλων, η κατάργηση της προίκας η αποποινικοποίηση της μοιχείας. Το εγχείρημα της τοπικής αυτοδιοίκησης, το ΕΣΥ, τα ΚΑΠΗ. Ο νόμος Πανούση για τα πανεπιστήμια (κάποια σημεία του δλδ). Εν πάσει περιπτώσει υπάρχουν πολλά νομίζω θετικά που μπορεί να κρατήσει κανείς. Ακόμα και η πρωτοβουλία των 6 ή και τα ΜΟΠ. Είναι χρήματα που μπήκαν σε όλες τις χώρες της Μεσογείου.
@ΑΕΡΙΚΟ
Παραμένω απαισιόδοξος. Αν το δυναμικό φύγει δεν ξέρω αν θα θέλει να επιστρέψει, εφ' όσον τα καταφέρει και "χτίσει κάτι" έξω. Αυτό το εφιαλτικό μέλλον ειλικρινά το τρέμω.
Διόρθωση (σημαντική) στο πρώτο από τα τελευταία σχόλια:
"στο πόσα, από τα αρχικά καθαρά κέρδη, θα χάσουν οι δανειστές μας"
:)))
Δημοσίευση σχολίου