Πέμπτη 1 Απριλίου 2010

Κοινωνία: Αντικατοπτρισμοί και παρανοήσεις

Στις μέρες μας όλο και περισσότεροι χαρακτηρίζουν την κοινωνία μας ως αντιδραστική. Άλλοι την λένε διεφθαρμένη ή καθυστερημένη. Συχνά την χαρακτηρίζουμε ρατσιστική, αδιάφορη, αποχαυνωμένη κ.λπ.
Σχεδόν δεν υπάρχει απαξιωτικός χαρακτηρισμός που να μην έχει χρησιμοποιηθεί για να περιγράψει την ελληνική κοινωνία. Κοντά σ' αυτό το φαινόμενο συμβαίνει κι ένα ακόμη: όσο γιγαντώνονται οι φωνές που καταγγέλλουν το χαρακτήρα της ελληνικής κοινωνίας, τόσο γιγαντώνεται και το αίσθημα της ενοχής των πολιτών για την κατάντια της κοινωνίας τους. Πολλοί επιμένουν σε αυτό και αρκετοί επικεντρώνονται σε αυτό αποκλειστικά. Οι περισσότεροι το κάνουν καλόπιστα. Μερικοί, ίσως, όχι. Το βασικό επιχείρημα είναι: αφού "εμείς είμαστε η κοινωνία" δεν μπορεί παρά να φταίμε εμείς -συλλογικά και κατά μόνας- για ό,τι αρνητικό τη χαρακτηρίζει. Ακούγεται λογικό και μοιάζει σωστό σαν συμπέρασμα. Όμως δεν είναι!

Η κοινωνία δεν είμαστε εμείς, δηλαδή, ο καθένας χωριστά ή όλοι μαζί, έτσι άσχετα, αλλά ο συνασπισμός μας πάνω στη βάση μιας συνθήκης, ενός "συμβολαίου", που μας συνέχει γύρω από ένα σύστημα παραγωγής πλούτου και μια μέθοδο διανομής αυτού του πλούτου. Χωρίς αυτό, δεν υπάρχει κοινωνία. Και η συνθήκη αυτή, βέβαια, δεν έπεσε από τον ουρανό. Από ανθρώπους προέκυψε και άνθρωποι την αποδέχτηκαν αν και σε πολλούς μάλλον επιβλήθηκε.

Όπως ένα χαρτονόμισμα, όμως, δεν είναι πραγματικός πλούτος αλλά ένα πιστοποιητικό που αντιστοιχεί σε κάποιο ποσοστό πραγματικού πλούτου, έτσι και η κοινωνία που καταγγέλλουμε με κάθε τρόπο, δεν είμαστε εμείς αλλά ο αντικατοπτρισμός μιας "συμφωνίας" που όλο και περισσότεροι δεν θέλουμε να τιμήσουμε και, πολύ περισσότερο, να τηρήσουμε στην πράξη. Και ο λόγος, για αυτό,  είναι ουσιώδης: Όλο και περισσότεροι αντιλαμβανόμαστε, νιώθουμε, πιστεύουμε, υποχρεωνόμαστε να το δούμε, ότι η συμφωνία που μας κάνει κοινωνούς μεταξύ μας και μας δεσμεύει τον έναν απέναντι στον άλλον, αναφέρεται σε ένα σύστημα παραγωγής, που (στην Ελλάδα τουλάχιστον) ούτε πλούτο παράγει, ούτε έντιμους και αξιόπιστους κανόνες κατανομής, αυτού του πλούτου, εξασφαλίζει.

Εδώ είμαστε! Ξέρουμε τι δεν θέλουμε αλλά δεν ξέρουμε τι θέλουμε να γίνει. Κανείς δεν έχει να προτείνει κάτι, τουλάχιστον, αξιόπιστο. Και οι πιο έντιμοι συμπολίτες μας, έντρομοι από το βάρος της ενοχής που τους φορτώνει η αντίληψη ότι η "κοινωνία είμαστε εμείς", ζητούν να αλλάξουμε οι ίδιοι και να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι. Και καθημερινά αποδεικνύεται ότι όσο καλύτεροι και να γίνουμε "επί του προσωπικού", δεν μπορούμε και, μάλιστα επ' άπειρον, να μείνουμε μακριά από τα συμφέροντά μας, τα ατομικά και τα ομαδικά, όπως αυτά διαμορφώνονται από τη θέση μας μέσα στην ελληνική κοινωνία. Την ώρα μάλιστα, που μας διαγκωνίζουν, ή νομίζουμε ότι μας διαγκωνίζουν άλλοι, για να εξυπηρετήσουν τα δικά τους συμφέροντα. Και έτσι καταλήγουμε στην "ατομική" αντιμετώπιση, στην "προσωπική" λύση και... γαία πυρί μιχθείτω. Διότι το ζήτημα δεν είναι να "αλλάξουμε εμείς οι ίδιοι" -πράγμα που είναι σημαντικό οπωσδήποτε- αλλά να αλλάξουμε τη συμφωνία που μας συνέχει! Αποτελεί κοινό τόπο, όλοι το γνωρίζουμε ότι, εμείς οι Έλληνες, μόλις βρεθούμε στο εξωτερικό, στα πλαίσια κοινωνιών που λειτουργούν πάνω σε μια οικονομική βάση που παράγει πλούτο και τον κατανέμει με σχετικά αξιόπιστους και γενικής ισχύος κανόνες και, να το πούμε κι αυτό, φροντίζουν για την όσο γίνεται πιο αυστηρή τήρησή τους, τότε, ω του θαύματος! Ο "ξεφτίλας" και "απροσάρμοστος" νεοέλληνας, γίνεται αμέσως καλύτερος άνθρωπος. Ένας τύπος και υπογραμμός, που λένε.

Εδώ είμαστε! Στο σημείο που έχουμε φτάσει, μπορούμε να μιλάμε για, σχεδόν, ολοκληρωτική εκτροπή των κοινωνικών σχέσεων στην Ελλάδα γιατί, ακριβώς, η βάση της "κοινωνικής μας συμφωνίας" μπάζει από παντού και, έχοντας χάσει από καιρό την αξιοπιστία και τη φερεγγυότητά της, έχει συμπαρασύρει στην κρίση όλο το κρατικό και θεσμικό εποικοδόμημα. Και κάθε καινούργιο πρόβλημα που έρχεται να προστεθεί, είτε λέγεται "μετανάστες", ή "spreads", ή "εγκληματικότητα και τρομοκρατία" ή "άρνηση των ταξιτζήδων να βάλουνε ταμειακές μηχανές" κ.λπ., μας τρελαίνει όλο και περισσότερο.

Όπως έχουν τα πράγματα, οι Έλληνες, οδηγούμαστε με ταχύτητα στην ανάγκη να θέσουμε τον δάκτυλο επί των τύπων των ήλων. Ας γίνει! Αλλά προς θεού, όχι για να εξακολουθήσουμε να βρίσκουμε δανεικά και να ζούμε με αυτά. Αυτό ας σταματήσει κάποτε. Διότι αν δεν γίνει, όσο μπορεί πιο σύντομα και αποφασιστικά, μας βλέπω να μιλάμε όχι για την ανάγκη αλλαγής των κακώς κειμένων, αλλά για την ανάγκη πλήρους ανατροπής της κοινωνικής μας βάσης και όλων, όσων την υποστηρίζουν.

Κατά τα άλλα, Καλή Ανάσταση σε όλους




8 σχόλια:

habilis είπε...

Νοιώθω την κοινωνία μας ,
διεφθαρμένη , καθυστερημένη,ρατσιστική, αδιάφορη, αποχαυνωμένη κ.λπ.
Το χειρότερο από αυτό όμως είναι ότι παλεύω να επιβιώσω ακριβώς σε αυτήν την ίδια.
Η μεγάλη αμφισβήτηση της γίνεται με το καθημερινό μας ,και όχι από τους εφευρέτες του φώς στο τούνελ.
*********************************
Χρόνια Πολλά και όλα με ευχάριστες εκπλήξεις!

ELvA είπε...

Eυτυχως που δεν ειμαστε ετσι οπως συχνα αντιλαμβανομαστε την Ελλ.κοινωνία δλδ, αδιάφορη, ρατσιστική, διεφθαρμένη , καθυστερημένη,κλπ.Τα πραγματα δεν ειναι (ευτυχως) ετσι και πολλες φορες οταν συγκρινω την Ελλ. κοινωνια με τη Σουηδικη δε βλεπω και μεγαλες διαφορες στο συνολικο επιπεδο! Παντου τα παντα! Πιστευω λοιπον οτι η κακη Ελλ.τηλεοραση συχνα λειτουργει και σαν μεγενθυντικος φακος, που ομως εκτος απο το οτι μεγενθυνει, ...διεστραβλωνει ταυτοχρονα και τη πραγματικοτητα σε τετοιο βαθμο που δημιουργει παντος ειδους ενοχες στους πολιτες μιας ηδη δοκιμαζομενης, σε πολλους τομεις, χωρας, οπως τωρα συμβαινει με την Ελλαδα, αλλα και αλλες χωρες του δυτικου κοσμου...

Καπου ισχυει το πως βλεπει κανεις το ποτηρι, μισοαδειο, ή μισογεματο...

Πολλες ευχες, φιλε ΑΕΡΙΚΟ!

Unknown είπε...

@ Elva

Αγαπητή μου Έλβα συγγνώμη που άργησα αλλά έλειπα και, μάλιστα, εκεί που πήγα πέρασα πολύ όμορφα και άργησα να προσαρμοστώ. Είναι πάντα μια χαρά να διαπιστώνω ότι πέρασες και να διαβάζω τα σημειώματά σου.

Θέλω να παρατηρήσω, σε αυτά που λες, ότι η τηλεόραση στην Ελλάδα, όπως και σε όλο τον κόσμο αποσκοπεί, όπως πολύ εύστοχα το έχει διατυπώσει ο Τσόμσκυ, στην κατασκευή συναίνεσης προς το κρατούν σύστημα παραγωγής πλούτου και στην πολιτική διαχείριση που αυτό ασκεί.

Για το λόγο αυτό πιστεύω ότι όταν λέμε ότι "η κακή τηλεόραση... διαστρεβλώνει την πραγματικότητα", διατηρούμε κάποιες ελπίδες, αμυδρές έστω, ότι μπορεί να υπάρχει και "καλή τηλεόραση" μέσα στο υπάρχον σύστημα που μπορεί να μη διαστρεβλώνει τα πράγματα. Έχω την εντύπωση πως όταν συμβαίνει κάτι τέτοιο είναι έκφραση των αντιφάσεων του συστήματος η οποία τελικά το εξυπηρετεί, αποκοιμίζοντας το "κοινό περί δικαίου αίσθημα". Στην πραγματικότητα τα ΜΜΕ, και η τηλεόραση φυσικά, δείχνουν τα πράγματα -κυρίως μέσα από τις ειδήσεις και τις διαφημίσεις- με τον τρόπο που εξυπηρετεί την διατήρηση και τη διαφύλαξη των "κακώς κειμένων" των κοινωνιών μας. Ένα από τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα είναι και η καλλιέργεια αισθήματος (συν)ενοχής!

Αν συμφωνείς κι εσύ, μπορούμε να συνεχίσουμε αυτή τη συζήτηση με κάποιον τρόπο...

Unknown είπε...

@ Habilis

Σ' ευχαριστώ για την επίσκεψη.
Σίγουρα η καθημερινή αμφισβήτηση των κακώς κειμένων είναι σημαντική και καθοριστική θα έλεγα στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς των ατόμων. Πιστεύω, ακόμα, ότι είναι και προϋπόθεση σε μια πορεία για την αλλαγή (όσο παρανοημένη και αν είναι αυτή η λέξη). Το ζητούμενο, πάντως, είναι πέρα από την ατομική αμφισβήτηση, η επίτευξη μιας νέας συνθήκης, μιας νέας "κοινωνίας" με άλλους όρους, που να μας εκφράζουν και να μας αντιπροσωπεύουν καλύτερα. Και προς αυτή την κατεύθυνση η ατομική αμφισβήτηση δεν αρκεί!..
:-)

ELvA είπε...

Kαλησπερα και καλη προσαρμογη φιλε ΑΕΡΙΚΟ!
Φυσικα και συμφωνω με τoν Chomsky που ειναι απο τους πιο συμπαθεις και ειλικρινεις επικριτες της Αμερικης.
Οταν λεω οτι εξαρταται απο ποια σκοπια βλεπει κανεις τα πραγματα εννοω οτι στη Σουηδια τουλαχιστον
το επιπεδο των ειδησεων κλπ ενημερωτικων εκπομπων ειναι σε πολυ καλο επιπεδο σε συγκριση με αλλες χωρες και πιστευω οτι αυτο συμβαινει επειδη ο μεσος Σουηδος εχει υψηλοτερο δεικτη μορφωσης απο πολλες αλλες χωρες. Δε θα μπορουσαν λοιπον να υποτιμησουν ετσι την νοημοσυνη του κοσμου με το να προβαλλουν κακης ποιοτητος ειδησεις επειδη ο κοσμος θα αγανακτουσε εφ οσον πληρωνουν για μια καλη τηλεοραση η οποια πρεπει να ανταγωνιστει και τα αλλα μιντια, οπως εφημεριδες και το Ιντερνετ, ή και να παρει απο αυτα τα καλυτερα τους στοιχεια, πραγμα που ηδη κανουν.
Παντως σε γενικες γραμμες η τηλεοραση στις περισσοτερες χωρες δυστυχως παιζει το ρολο του θεματοφυλακα της αρχουσας ταξης φροντιζοντας, οπως λες, τη διαφύλαξη των "κακώς κειμένων" των κοινωνιών.

Unknown είπε...

Γεια σου Έλβα.

Μου εξήγησες, επαρκώς, το γιατί ο υπόλοιπος κόσμος προσβλέπει στο "σουηδικό μοντέλο" με τόσο σεβασμό ακόμα και σήμερα.

Πιστεύω ότι η επίδραση της σοσιαλδημοκρατικής διακυβέρνησης στη Σουηδία, επί τόσο μακρό διάστημα, δημιούργησε ένα θεσμικό πλαίσιο -αλλά και ένα τρόπο σκέψης στους ιθύνοντες- καταλυτικό. Ένα πλαίσιο, που δεν μπορεί να παραβιαστεί εύκολα ή ατιμώρητα, ακόμα και σήμερα, όπου διαφαίνεται, και στη Σουηδία, μια τάση εγκατάλειψης τού κράτους πρόνοιας προς όφελος των πολυεθνικών και των "επενδυτών".

Θέλω να πω εδώ ότι δεν πιστεύω ότι είναι το "μορφωτικό επίπεδο" των Σουηδών που υπαγορεύει τη συμπεριφορά της σουηδικής τηλεόρασης αλλά η "κοινωνική συνθήκη" που επικρατεί στη Σουηδία. Έχεις συμφωνήσει κι εσύ, με άλλη ευκαιρία, ότι δεν είναι το μορφωτικό ή πολιτιστικό επίπεδο των Ελλήνων πιο χαμηλό, ας πούμε, από ότι του μέσου Σουηδού. Όμως η νοημοσύνη, του Σουηδού, είναι καλύτερα θωρακισμένη θεσμικά από ότι του Έλληνα του οποίου βιάζεται συστηματικά και αυθαίρετα, ακριβώς επειδή στην Ελλάδα μπορεί αυτό να συμβεί (σχεδόν) ατιμώρητα.

Να λοιπόν ένα σημείο, στο οποίο μια νέα "κοινωνική συνθήκη" στην Ελλάδα θα έπρεπε (και μπορεί μια χαρά) να διασφαλίζει: Αυστηρός κώδικας δεοντολογίας στη μετάδοση των ειδήσεων και διαχωρισμός της μετάδοσης από το σχολιασμό τους. Στη μία περίπτωση εξασφαλίζεις την ενημέρωση και στην άλλη αναλύεις, με υποκειμενικό τρόπο, και διαμορφώνεις γνώμη και άποψη πάνω στα γεγονότα. Και οι δύο λειτουργίες είναι απαραίτητες και αναγκαίες. Με τη διαφορά ότι όταν σαν "δέκτης" γνωρίζω ακριβώς ποιο είναι το γεγονός, μπορώ να κρίνω ουσιαστικά την ποιότητα του σχολιασμού του.

Καλό σου απόγευμα.

CsLaKoNaS είπε...

Φίλε ΑΕΡΙΚΟ έχεις αναφορά στην τελευταία ανάρτηση του μπλόγκ μου.

Να είσαι καλά!

John D. Carnessiotis "Asteroid" είπε...

Ένα κείμενο εξαιρετικό, ΑΕΡΙΚΟ μου, που λυπάμαι για το ότι καθυστέρησα τόσο να δια βάσω - αλλά μούχει φάει, βλέπεις, όλον τον χρόνο το skateboarding!!!

Σημειώνω με πολύ ενδιαφέρον την διαφορετική και πολύ πιο διαλεκτική προσέγγιση του γιατί ο Έλληνας προσαρμόζεται και προκόβει στο εξωτερικό. Δεν είναι το φιλότιμο, που τον ακολουθεί, ούτε η σβελτάδα του μυαλού, αλλά η οργανωτική βάση της κοινωνίας, που τον υποδέχεται, τον φιλοξενεί, τον στηρίζει. Μου φαίνεται πολύ σωστή και διόλου μεταφυσική επισήμανση αυτή!

Ένα από τα (πολλά) πράγματα, που με θλίβουν σε σχέση με την προσφυγή στο ΔΝΤ είναι, ξέρεις, το γεγονός ότι απευθυνόμαστε σ' αυτούς όχι, πρωτίστως, γιατί επιθυμούμε ή κρίνουμε πως χρειάζεται να οργανώσουμε διαφορετικά την Οικονομία μας και δεν ξέρουμε το πώς, αλλά, κυρίως και ώς έναν βαθμό αναγκαστικά επειδή δεν βρίσκουμε δανεικά...
Κι αυτό είναι η μεγαλύτερη κατάντια, νομίζω...